Lav iz Amfipolisa

Nedaleko od Asprovalte, na putu ka Kavali, na desnoj obali reke Strimona, u blizini starog mosta, nalazi se nadgrobni spomenik iz IV veka pre nove ere podignut u čast admirala Laomedona, rodom sa ostrva Lezbos, odanog saputnika Aleksandra Velikog.

Laomedon je prvobitno bio trirah (zapovednik trireme: drevne antičke galije s tri reda vesala sa svake strane), zadužen za ratne zarobljenike, a kasnije i satrap Sirije (guverner satrapije – provincije).

Priča o otkrivanju spomenika datira iz perioda rata 1912-1913, kada su grčki vojnici kopajući, naišli na temelje i nekoliko delova tela lava. Prvi arheolozi uključeni u iskopavanje i proučavanje spomenika bili su profesori G. Oikonomou i Orlandos, čiji je rad bio prekinut zbog rata. Godine 1916. tokom Prvog svetskog rata, britanski vojnici ulogorovani na tom području, našli su delove tela lava. Novi delovi spomenika izašli su na videlo kada je Društvo Monaha-Ulen (1930-1931) započelo radove na rečnom koritu. Sistematsko istraživanje i proučavanje spomenika počeli su francuski i engleskh arheolozi i tehničari 1932. godine. Multilateralni napori i donacije Amerikanaca, Francuza i Grka rezultirali su obnovom spomenika, koju je radio vajar Andrea Panagiotaki iz Nacionalnog arheološkog muzeja.

Prema J. Roger i O. Bronir (istaknuti arheolozi poznati po proučavanju antičke Grčke) originalna struktura, izgrađena od krečnjaka, sastojala se od kvadratne osnove dimenzija 9,99 x 9,99 m, okružena kolonadom dorskih polu-stubova, četiri na svakoj strani, koje podržavaju dorske entablature (horizontalni elementi, koji se nalaze iznad stubova). Iznad entablature stoji piramida, a iznad piramide je stajao ogromni lav. Na osnovu ovih podataka, Bronir je spomenik restaurirao u obliku mauzoleja, poput odgovarajućih pogrebnih zgrada u Maloj Aziji, a veruje da je ovaj spomenik vojničkim veštinama podignut u čast cenjenog građanina Amphipolisa. Prema Broniru spomenik datira iz poslednje četvrtine IV veka pre nove ere.

Lav iz Amfipolisa nije samo umetničko delo koje zadivljuje svojom veličinom i snagom. Pored toga što je izvajao anatomiju lava do najsitnijih detalja (vene, bogata griva, jaka njuška, usta povučena u stranu, oči pozicionirane duboko u nišama) koji povećavaju tačnost performanse subjekta umetnik impresionira simbolikom rada koja se odnosi na ratničke veštine i hrabrost Laomedona.